Rath Yatra : ભગવાન જગન્નાથ રથયાત્રા ભારતમાં ઉજવાતા ધાર્મિક તહેવારોમાં સૌથી અગ્રણી અને ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી સૌથી મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. આ રથયાત્રાનું આયોજન માત્ર ભારતમાં જ નહીં, વિદેશમાં પણ એવા સ્થળોએ કરવામાં આવે છે જ્યાં ભારતીયોની વસ્તી રહે છે.
 |
| જાણો જગન્નાથ રથયાત્રાનો ઈતિહાસ |
ભારતમાં આયોજિત રથયાત્રાને જોવા માટે દર વર્ષે વિદેશમાંથી હજારો પ્રવાસીઓ આવે છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના અવતાર જગન્નાથજીની રથયાત્રામાં ભાગ લેવાનું પુણ્ય સો યજ્ઞો બરાબર માનવામાં આવે છે. સમુદ્ર કિનારે વસેલા પુરી શહેરમાં જગન્નાથ રથયાત્રા ઉત્સવ દરમિયાન જે આસ્થાનો ભવ્ય ઉત્સવ જોવા મળે છે તે બીજે ક્યાંય જોવા મળતો નથી.
આ રથયાત્રા દરમિયાન ભક્તોને સીધા મૂર્તિઓ સુધી પહોંચવાની સુવર્ણ તક મળે છે. જગન્નાથ રથયાત્રા એ દસ દિવસનો ઉત્સવ છે. અક્ષય તૃતીયાના દિવસે શ્રી કૃષ્ણ, બલરામ અને સુભદ્રાના રથના નિર્માણ સાથે યાત્રાની તૈયારીઓ શરૂ થાય છે.
ભારતના ચાર પવિત્ર મંદિરોમાંના એક પુરીના 800 વર્ષ જૂના મુખ્ય મંદિરમાં યોગેશ્વર શ્રી કૃષ્ણ જગન્નાથના રૂપમાં બિરાજમાન છે. તેની સાથે બલભદ્ર અને સુભદ્રા પણ અહીં છે. આવો અમે તમને જણાવીએ આ યાત્રાનો ઈતિહાસ અને ત્રણેય રથો વિશેની ખાસ વાતો…રથયાત્રાનો ઈતિહાસ
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, રાજા ઇન્દ્રદ્યુમ્ન ભગવાન જગન્નાથને શબરા રાજા પાસેથી અહીં લાવ્યા હતા અને તેમણે જ મૂળ મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું જે પાછળથી નષ્ટ થઈ ગયું હતું. આ મૂળ મંદિર ક્યારે બંધાયું હતું અને ક્યારે નષ્ટ થયું હતું તે વિશે કંઈ સ્પષ્ટતા નથી. યયાતિ કેશરીએ પણ મંદિર બનાવ્યું. હાલનું મંદિર 65 મીટર ઊંચું મંદિર ચોલા ગંગદેવ અને અનંગ ભીમદેવ દ્વારા 12મી સદીમાં બાંધવામાં આવ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે. પરંતુ જગન્નાથ સંપ્રદાય વૈદિક કાળથી અત્યાર સુધી અસ્તિત્વમાં છે.
ધાર્મિક જોડાણ
આ રથયાત્રા અંગેની ધાર્મિક માન્યતા એવી છે કે એક વખત બહેન સુભદ્રાએ તેમના ભાઈ કૃષ્ણ અને બલરામને શહેર જોવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી હતી. આથી બંને ભાઈઓએ પોતાની બહેનની ઈચ્છા પૂરી કરવા માટે એક ભવ્ય રથ તૈયાર કરાવ્યો અને તેના પર સવાર થઈને ત્રણેય શહેરોના પ્રવાસ માટે નીકળ્યા. આ માન્યતાને અનુસરીને દર વર્ષે પુરીમાં જગન્નાથ રથયાત્રાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.દસ દિવસનો તહેવાર
પુરીના જગન્નાથ મંદિરના દસ દિવસીય ઉત્સવની તૈયારીઓ અક્ષય તૃતીયા પર શ્રી કૃષ્ણ, બલરામ અને સુભદ્રાના રથના નિર્માણ સાથે શરૂ થાય છે. કેટલીક ધાર્મિક વિધિઓ પણ કરવામાં આવે છે.ગરુડ ધ્વજ
જગન્નાથજીના રથને ‘ગરુડધ્વજ’ અથવા ‘કપિલધ્વજ’ કહેવામાં આવે છે. 16 પૈડાવાળો આ રથ 13.5 મીટર ઊંચો છે, જેમાં લાલ અને પીળા કપડાંનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. વિષ્ણુના વાહક ગરુડ તેનું રક્ષણ કરે છે. રથ પરના ધ્વજને ત્રૈલોક્યમોહિની અથવા નંદીઘોષ કહેવામાં આવે છે.તાલધ્વજ
બલરામના રથને તાલધ્વજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ રથ 13.2 મીટર ઊંચો છે અને તેમાં 14 પૈડાં છે. તે લાલ, લીલા કાપડ અને લાકડાના 763 ટુકડાઓથી બનેલું છે. રથના રક્ષકો વાસુદેવ અને સારથિ માતલી છે. રથ ધ્વજને યુનાની કહેવામાં આવે છે. ત્રિબ્રા, ગોરા, દીર્ઘશર્મા અને સ્વર્ણવ તેના ઘોડા છે. જે દોરડા વડે રથ ખેંચાય છે તેને વાસુકી કહે છે.પદ્મધ્વજ અથવા દર્પદલન
સુભદ્રાના રથને પદ્મધ્વજ કહેવામાં આવે છે. આ 12.9 મીટર ઉંચા 12 પૈડાવાળા રથમાં લાલ, કાળા કપડા સાથે 593 લાકડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. રથના રક્ષક જયદુર્ગા છે અને સારથિ અર્જુન છે. રથ ધ્વજને નંદમ્બિક કહેવામાં આવે છે. રોચિક, મોચિક, જીતા અને અપરાજિતા તેના ઘોડા છે. દોરડાને સ્વર્ણચુડા કહે છે. આ યાત્રા દસમા દિવસે પૂરી થાય છે.
